زخم پای دیابتی چیست؟

زخم پای دیابتی یکی از عوارض دیابت است. حدود 15 درصد از افرادی که دیابت دارند به این زخم دچار میشوند و حدود 84 درصد مواقع قطع انتهایی عضو پا را تشکیل می دهد.برای درمان قطعی زخم پای دیابتی با ما همراه باشید. در طی 20 سال گذشته افزایش مرگ ومیر ناشی از دیابت بیشتر از عوارض عروقی دیابت بوده است که شامل درگیری عروق ریز مانند درگیری های کلیه و رتینوپاتی و درگیری عروق بزرگ شامل عروق انتهای اندام تحتانی که به دنبال آن اختلال در فرایند ترمیم زخم رخ می دهد. دیابت با چند مکانیسم موجب زخم پای دیابتی می شود. معمولا علت اصلی ایجاد زخم فقدان حس درد در زمینه نوروپاتی است. از طرفی دیگر خود نوروپاتی پوست پا را خشک و شکننده می کند و استعداد ترک برداشتن پوست را افزایش می دهد. از طرف دیگر به علت اختلال سیستم ایمنی، ساز و کار مقابله با میکروب ها در افراد دیابتی اختلال دارد و زخم افراد دیابتی در عفونی شدن قرار دارد. از طرف دیگر به علت درگیری عروقی، خون رسانی به بافت های آسیب دیده مختل است و همین ترمیم بافت را با اختلال مواجه میکند. شیوع بیماری دیابت به دلیل تغییراتی جهانی مثل شیوه زندگی و تغذیه نامناسب به طور گسترده ای افزایش پیدا کرده است. به طوری که در سال 2000، 8/2 % افراد مبتلا بودن ولی در سال 2030، این درصد به 4/4% افزایش پیدا کرد. تخمین زده اند که در حال حاضر 425 میلیون از افراد مبتلا هستند و تا سال 2045 به 629 نفر افزایش می یابد.

عامل زخم پای دیابتی چیست؟

عامل اصلی زخم پای دیابتی نوروپاتی دیابتی است. حدود 90 درصد زخم های دیابتی را نوروپاتی دیابتی تشکیل می دهد. این مورد به عصب های پا حمله میکند و اول پا بی حس می شود و سپس گردش خون در قسمت پا کم می شود. در این صورت فرد در پای خود حسی ندارد و باعث می شود اگر زخمی ایجاد شود فرد متوجه نشود. صدمات داخلی پا به طور جزئی پیش می آید مثل رشد بد ناخن و تغییر شکل پا است. اگر فرد بافت عصبی سالمی داشته باشد متوجه چنین موضوعی می شود ولی اگر از بافت عصبی مناسبی بی بهره باشند دچار مشکلاتی می شود. مراقبت های کافی فرد بروز مشکلات صدمات خارجی می شود که دلایل بیرونی مثل کفش نامناسب، سوختگی، ضربه، تحمل وزن زیاد و.. بیشتر از عوامل داخلی خطرناک تر است.

زخم نوعی ترک خوردگی یا زخم عمیق پوست است که ممکن اسن عفونت کند و مشکل جدی تری بشود. به محض دیدن زخم رسیدگی به آن برای افراد دیابتی بسیار حائز اهمیت است. اثرات ترشح بر روی جوراب، بوی نامطبوع در صورت پیشرفت زخم در پا، سوزش غیر عادی، قرمزی و تورم در محل زخم، بافت سیاه شده در اطراف زخم جزو علائم و نشانه های زخم پای دیابتی است. اگر زود به زخم رسیدگی نکنید باعث مشکلاتی مثل عفونت استخوان، آبسه، قانقاریا، نافرمی و در آخر قطع عضو میشود.

مراقبت و پیشگیری از زخم پای دیابتی

مرتب هر روز هر دو پای خود را چک کنید و مطمعن شوید عواملی از زخم وجود نخواهد داشت. هر دو پا را هر روز با آب ولرم بشویید. چون احتمال اینکه نرون های عصبی شما بی حس باشند و آب داغ را متوجه نشوید حتما قبلش با دست خود دمای آب را تست کنید که باعث سوختگی نشوید. برای پیاده روی حتما از کفش های مناسب استفاده کنید که باعث ایجاد ساییدگی و در نهایت زخم نشود. همیشه در خانه پای خود را با جوراب بپوشانید یا از کفش و صندل استفاده کنید. پوست شما به دلیل نوروپاتی احتمالا خشک میشود و باعث ترک خوردگی میشود پس همیشه پای خود را مرطوب نگه دارید. از لوسیون و مرطوب کننده های بدون عطراستفاده کنید. برای درمان زخم پای دیابتی در خانه بخوانید.

چند نکته مهم برای مراقبت و پیشگیری از زخم پا:

• از خودتان و بیماری دیابت خود مراقبت کنید و به توصیه های پزشک خود گوش بدهید. تغدیه مناسب، ورزش و داروهای خود حائز اهمیت است و میزان قند خونتان را کنترل میکند.
• ناخن های پایتان را هر هفته چک کنید و با ناخن گیر ناخن های کناری را کوتاه کنید که باعث زخم نشود.
• جریان خون باید در پاها برقرار باشد. وقتی به مدت زیادی نشسته اید حتما پاهایتان را بالا قرار دهید و انگشتان خود را تکان دهید که باعث گردش خون شود.
• اگر سیگاری هستید حتما آن را ترک کنید چون سیگار باعث می شود گردش خون کمتری داشته باشید.
• هر 2 یا 3 ماه یک بار به متخصص دیابت مراجعه کنید  بگذارید پایتان رو چک آپ کند.
• هیچگونه فشاری به زخم پا وارد نکنید. تا حد ممکن را نروید و استراحت داشته باشید چون راه رفتن به زخم پای دیابتی فشار وارد می کند و باعث دیرتر خوب شدن زخم می شود.
• در این هنگام بهتر است از هرگونه استرس یا ناراحتی که موجب افزایش قند خون می شود جلوگیری کنید که موجب تحریک بیشتر زخم نشود.

درمان قطعی زخم پای دیابتی

پانسمان مخصوص

پانسمان زخم دیابتی مراحل ویژه ای دارد. پزشکان در این مرحله زخم را با سلول های انسانی کشت شده و کلاژن ها پوشش می دهند و سپس منطقه آسیب دیده را با پانسمان های هیتروزنتیک یا پیوند هایی با فاکتور های رشد نو ترکیب می شود. پانسمان ها را به نحوی دور پا می بندند که در اثر ضربه احتمالی، پا دچار آسیب نشود.

ازون درمانی

در مواقعی که زخم دیابتی تنها با پانسمان بهبود پیدا نکند، پزشکان از ازون درمانی استفاده میکنند. ازون ترکیب اکسیژن با یک اتم اضافی است. این اتم اضافه موجب افزایش قدرت اکسیژن می شود. در این حالت سه اتم اکسیژن ناپایدار به یکدیگر متصل هستند که بوی خاصی دارند. کاری که اتم اضافی اکسیژن انجام می دهد آن است که اکسیژن را به قوی ترین اکسیدکننده و ضد عفونی کنندهه تبدیل می کند. ازون، فرم مولکولی از اکسیژن است که به پروتئین های ضروری بدن متصل می شود و به عنوان میکروب کش قوی، موجب بهبود زخم دیابتی خواهد شد.

لارو درمانی

یکی دیگر از بهترین روش برای درمان زخم دیابتی لارو درمانی است. نوعی بیوتراپی است که در آن شاهد استفاده از ماگوت های زنده و ضد عفونی شده لارو مگس بر روی پوست و زخم های بافت نرم غیر التیام یافته انسان یا حیوانات دیگر هستیم. تحقیقات و بررسی های علمی نشان می دهد که استفاده از روش های ماگوت درمانی یا لارو درمانی در درمان زخم دیابتی به بهبود زخم کمک میکند  لاروها با تولید و ترشح یک آنزیم پروتئولیتیک بافت نکروتیک موجود در زخم را تجزیه کرده و سپس آن مایع به دست آمده را به عنوان ماده مغذی وارد بدن خود میکنند. لاروها همچنین با بوی بدن عفونت و هرگونه موجود زنده ای در زخم مبارزه میکنند. علاوه بر این موضوع بیماران بعد از این درمان حتی گفتن که درد جای زخمشان هم کمتر شده است. پانسمان زخم که حاوی لارو است باید هر 3 یا 4 روز عوض شود و لارو هایی که کامل رشد کرده اند، قبل از آن که آماده شفیره شدن شوند، برداشته شوند.

در بزاق لاروها آنتی بیوتیک Allantoin وجود دارد که روی طیف وسیعی از باکتری های موثر است . در قسمت سر لاروها نیز موهای نوک تیز و فراوانی وجود دارد که برخورد فیزیکی آن با میکروب ها سبب نابودی قسمت قابل توجهی از آنها می شود. این کرم ها نسوج نکروزه و عفونی را میخورند و بعد از زخم بیرون می روند . در این روش لارو حشره استریل را پس از این که از تخم بیرون آمد،روی زخم میگذارند تا از نسوج مرده زخم تغذیه کند. و در درمان قطعی زخم پای دیابتی بسیار موثر است. 

سوالات متداول

• آیا استفاده از بتادین برای زخم پای ناشی از دیابت مفید است؟

استفاده از جکوزی، پراکساید، بتادین قوی و خیس کردن زخم توصیه نمیشود و باعث بروز مشکلات جدید تری میشود.

• با چه موادی مناسب است که پای خود را شست وشو دهیم؟

از آب و صابون استفاده کنید مگر اینکه پزشک خود پاک کننده دیگری تجویز کرده باشد.

• چرا زخم پای دیابتی هم دیرتر بهبود پیدا میکند؟

زخم پای ناشی از دیابت که بهبود نمی یابد اغلب نشانه پی ای دی است؛ زیرا زخمی که خوب نمی شود و روی پا، انگشتان یا مچ پا ظاهر می شود نشانه اختلال در سیستم عملکرد گردش خون است. این موضوع مهم است چون درمان های سبک پی ای دی برای کمک وجود دارند.

• آیا استفاده از درمان های گیاهی و غیر پزشکی برای زخم دیابتی موثر است؟

تاثیرات مثبت اکثر درمان‌های گیاهی و سنتی بر زخم بستر مورد تایید مراجع رسمی و پزشکی نبوده و عوارض احتمالی آن ها نیز ناشناخته هستند. بنابراین استفاده از آن بدون مشورت با پزشک متخصص زخم پای دیابتی و تمرکز کامل روی این درمان‌ها باعث شدیدتر شدن زخم بیمار خواهد شد.