بیماری سالک یا لیشمانیوز پوستی یکی از مشکلات شایع بهداشتی در مناطق گرمسیری ایران، بهویژه استان خوزستان است. این بیماری که بر اثر نیش پشه خاکی آلوده ایجاد میشود، منجر به ایجاد زخمهای پوستی دردناک و مزمن میگردد. در بسیاری از موارد، عدم درمان بهموقع باعث بروز عفونتهای ثانویه، باقیماندن جای زخم (اسکار) و مشکلات زیبایی و روحی میشود.
در این مقاله، به بررسی سالک در خوزستان، روشهای درمان نوین و نقش کلینیکهای تخصصی زخم اهواز در کنترل این بیماری میپردازیم.
سالک چیست؟
سالک یا Cutaneous Leishmaniasis نوعی بیماری انگلی است که عامل آن انگل تکیاختهای لیشمانیا است. این انگل توسط نیش پشه خاکی ماده (Phlebotomus) به بدن انسان منتقل میشود. سالک بیشتر پوست را درگیر میکند و باعث ایجاد زخمهای باز، قرمز و دردناک میشود که بهسختی بهبود مییابند.
چرخه انتقال بیماری
-
پشه خاکی هنگام خونخواری از فرد یا حیوان آلوده، انگل را میگیرد.
-
انگل در بدن پشه تکثیر شده و به مرحله عفونی میرسد.
-
پشه با نیش زدن فرد سالم، انگل را به بدن او منتقل میکند.
-
انگل در پوست جایگزین شده و باعث ایجاد زخم پوستی میگردد.
شیوع سالک در خوزستان
استان خوزستان به دلیل:
-
آبوهوای گرم و مرطوب
-
وجود حیوانات مخزن بیماری (جوندگان)
-
شرایط محیطی مناسب برای رشد پشه خاکی
یکی از مناطق اصلی بروز سالک در ایران محسوب میشود. طبق گزارش وزارت بهداشت، هر ساله هزاران نفر در خوزستان به سالک مبتلا میشوند. بیشترین موارد در شهرستانهای اهواز، شوشتر، دزفول و اندیمشک مشاهده میشود.
علائم و نشانههای سالک پوستی
-
شروع بیماری معمولاً با برآمدگی کوچک و قرمز روی پوست
-
تبدیل برآمدگی به زخم باز همراه با ترشح
-
لبههای برجسته و مرکز فرورفته زخم
-
عدم بهبود حتی پس از هفتهها
-
باقیماندن جای زخم دائمی (اسکار) در صورت عدم درمان
عوارض سالک درماننشده
اگر سالک بهموقع درمان نشود، میتواند باعث مشکلات جدی شود:
-
عفونت ثانویه ناشی از ورود باکتری و قارچ به زخم باز
-
ایجاد اسکارهای وسیع و بدشکل روی پوست
-
مشکلات روانی و کاهش اعتمادبهنفس بیمار
-
در موارد نادر، گسترش بیماری به اندامهای دیگر
درمان سالک در خوزستان
1. درمان دارویی
-
گلوکانتیم (Antimony Compounds): تزریق داخل ضایعه یا عضلانی
-
آمفوتریسین B: در موارد مقاوم
-
داروهای جدید خوراکی و موضعی که هنوز در حال بررسی هستند
2. پانسمانهای نوین
-
استفاده از پانسمانهای زیستی و شفاف برای محافظت از زخم
-
جلوگیری از دستکاری ضایعه
-
کمک به کاهش خطر عفونت ثانویه
3. روشهای نوین در کلینیک زخم اهواز
-
لیزر تراپی برای ترمیم سریعتر زخمها
-
اکسیژنتراپی موضعی و هایپرباریک در موارد شدید
-
فیزیوتراپی زخم برای جلوگیری از عوارض بعدی
پیشگیری از عفونت ثانویه در زخمهای سالک
یکی از مهمترین اهداف درمان در سالک، جلوگیری از ورود میکروبها به زخم باز است. برای این منظور:
-
زخم باید روزانه با سرم شستوشو تمیز شود.
-
استفاده از پانسمان استریل و زیستی توصیه میشود.
-
در موارد پرخطر، آنتیبیوتیک موضعی زیر نظر پزشک مصرف میشود.
-
بیماران باید از دستکاری و خاراندن زخم خودداری کنند.
پیشگیری از ابتلا به سالک در خوزستان
-
استفاده از پشهبند و حشرهکش بهویژه در شب
-
پوشاندن بدن با لباس مناسب در مناطق آلوده
-
سمپاشی محیطهای مسکونی
-
کنترل جمعیت جوندگان بهعنوان مخزن بیماری
-
ارتقای سطح بهداشت فردی و محیطی
مطالعه موردی (Case Study) – درمان سالک در اهواز
یک بیمار ۲۵ ساله ساکن اهواز با ضایعه پوستی روی دست به کلینیک زخم اهواز مراجعه کرد.
-
مرحله اول: تشخیص با نمونهبرداری و آزمایش میکروسکوپی
-
مرحله دوم: تزریق داخل ضایعه با داروی گلوکانتیم
-
مرحله سوم: استفاده از پانسمان زیستی برای جلوگیری از عفونت
-
مرحله چهارم: جلسات اکسیژنتراپی موضعی جهت تسریع ترمیم
پس از ۸ هفته درمان ترکیبی، زخم بیمار بهطور کامل بهبود یافت و هیچ عفونت ثانویهای مشاهده نشد.
نتیجهگیری
سالک یکی از چالشهای مهم بهداشتی در استان خوزستان است که در صورت عدم درمان بهموقع میتواند عوارض جبرانناپذیری برجای بگذارد. استفاده از روشهای نوین مانند پانسمانهای زیستی، اکسیژنتراپی و داروهای مؤثر در کنار مراقبتهای اصولی میتواند روند بهبودی را تسریع کند و از عفونتهای ثانویه جلوگیری نماید.
کلینیک زخم اهواز بهعنوان یکی از مراکز تخصصی درمان زخم در جنوب کشور، آماده ارائه خدمات نوین در زمینه درمان سالک و سایر زخمهای پوستی است.