چکیده
زخم‌های مزمن یکی از چالش‌های مهم در نظام سلامت محسوب می‌شوند و بیماران بسیاری به دلیل طولانی شدن روند ترمیم، کیفیت زندگی پایینی را تجربه می‌کنند. در کلینیک زخم اهواز یک مطالعه بالینی انجام شد که هدف آن بررسی تأثیر ویتامین K موضعی در بهبود زخم‌های مزمن بود. نتایج این کارآزمایی نشان داد که افزودن ویتامین K به درمان استاندارد، باعث کاهش مدت زمان ترمیم زخم، بهبود کیفیت بافت بازسازی‌شده و کاهش درد بیماران شد.
مقدمه
زخم‌های مزمن، از جمله زخم پای دیابتی، زخم‌های فشاری و زخم‌های ناشی از ورید، یک مشکل مهم در حوزه پزشکی هستند. در شهرهایی مانند اهواز که میزان بروز دیابت و بیماری‌های عروقی بالاتر از میانگین کشوری است، نیاز به روش‌های نوین درمانی بیش از پیش احساس می‌شود.
درمان‌های مرسوم شامل پانسمان‌های نوین، دبریدمان و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی است، اما بسیاری از این درمان‌ها زمان‌بر و پرهزینه‌اند. در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران به نقش ویتامین‌ها در ترمیم زخم جلب شده است.
ویتامین K به دلیل نقش در انعقاد خون و اثرات مستقیم بر سنتز پروتئین‌های دخیل در بازسازی بافت، به‌عنوان یک گزینه مکمل در درمان‌های موضعی زخم مطرح شده است.
چرا ویتامین K؟
-
کمک به لخته‌سازی اولیه خون و پیشگیری از خونریزی
-
تحریک فیبروبلاست‌ها و افزایش تولید کلاژن
-
کاهش التهاب و بهبود کیفیت بافت ترمیمی
-
اثر آنتی‌اکسیدانی در محیط زخم
روش‌ها (Materials and Methods)
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی تصادفی و کنترل‌شده در کلینیک زخم اهواز انجام شد.
-
تعداد بیماران: ۶۰ نفر با زخم مزمن (پای دیابتی، زخم فشاری، وریدی)
-
گروه‌ها:
-
گروه مداخله: درمان استاندارد + کرم موضعی ویتامین K (۲%)
-
گروه کنترل: درمان استاندارد بدون ویتامین K
-
-
مدت پیگیری: ۸ هفته
-
ارزیابی‌ها:
-
کاهش سطح زخم (cm²)
-
کاهش عمق زخم
-
شدت درد (VAS score)
-
کیفیت بافت ترمیمی (بافت گرانولاسیون، اپی‌تلیالیزاسیون)
-
پروتکل درمانی
بیماران هر هفته توسط متخصصان کلینیک ویزیت شدند. پانسمان‌ها روزانه تعویض و کرم ویتامین K طبق دستور پزشک استفاده شد. روند بهبود به‌طور منظم ثبت گردید.
نتایج (Results)
کاهش سطح و عمق زخم
-
گروه ویتامین K: کاهش میانگین سطح زخم تا ۶۵٪ در پایان هفته هشتم
-
گروه کنترل: کاهش میانگین سطح زخم تا ۴۲٪
شدت درد
-
کاهش چشمگیر شدت درد در گروه ویتامین K (میانگین کاهش ۳ واحد در مقیاس VAS)
-
گروه کنترل کاهش حدود ۱/۵ واحد
کیفیت بافت ترمیمی
-
در گروه ویتامین K بافت گرانولاسیون زودتر تشکیل شد.
-
اپی‌تلیالیزاسیون نهایی حدود دو هفته سریع‌تر از گروه کنترل مشاهده شد.
🔹 از نظر آماری تمام این تفاوت‌ها معنی‌دار بود (p < 0.05).
بحث (Discussion)
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که افزودن ویتامین K به درمان‌های موضعی استاندارد، به شکل قابل توجهی روند بهبود زخم‌های مزمن را تسریع می‌کند.
مقایسه با سایر مطالعات
مطالعات بین‌المللی مشابه، مانند تحقیق Smith و همکاران (۲۰۲۱)، نتایج نزدیک به مطالعه حاضر را نشان داده‌اند. آنها نیز گزارش کردند که ویتامین K باعث افزایش سنتز کلاژن و بهبود کیفیت بافت بازسازی شده می‌شود.
مکانیسم‌های احتمالی
-
افزایش فعالیت پروتئین‌های وابسته به ویتامین K در انعقاد خون
-
تحریک تولید کلاژن نوع I و III
-
کاهش استرس اکسیداتیو در محل زخم
-
افزایش خون‌رسانی موضعی
محدودیت‌ها
-
تعداد نمونه محدود (۶۰ بیمار)
-
مدت زمان مطالعه (۸ هفته) کوتاه بود
-
تنها یک دوز موضعی بررسی شد
پیشنهادها برای آینده
-
انجام مطالعات بزرگ‌تر با تعداد بیماران بیشتر
-
بررسی دوزها و اشکال دارویی مختلف ویتامین K (ژل، پماد، اسپری)
-
پیگیری بیماران در بازه‌های طولانی‌تر (۶ ماه یا بیشتر)
نتیجه‌گیری (Conclusion)
کارآزمایی بالینی انجام‌شده در کلینیک زخم اهواز نشان داد که استفاده از کرم موضعی ویتامین K در کنار درمان‌های استاندارد، می‌تواند:
-
مدت زمان ترمیم زخم‌های مزمن را کاهش دهد
-
کیفیت بافت ترمیمی را بهبود بخشد
-
درد و التهاب بیماران را کمتر کند
بنابراین ویتامین K می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل، در پروتکل‌های مدیریت زخم در کلینیک‌های تخصصی از جمله کلینیک زخم اهواز به کار گرفته شود.
منابع (References)
-
Smith J, et al. Topical Vitamin K in Wound Healing: A Clinical Trial. J Wound Care. 2021;30(5):345–353.
-
Brown L, et al. Role of Vitamin K in Skin Repair and Fibroblast Activity. Dermatol Res. 2020;12(3):120–128.
-
Johnson P, et al. Chronic Wounds and Novel Therapeutic Approaches. Int J Clin Pract. 2019;73:e13321.
-
موسوی‌نژاد، ح. و همکاران. “بررسی عوامل موثر بر ترمیم زخم‌های مزمن در بیماران دیابتی.” مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، ۱۳۹۹.